domingo, 10 de fevereiro de 2013

SAÚDE MENTAL / MENSA SANO – KRONIKO DE RUBEM ALVES

Fui convidado a fazer uma preleção sobre saúde mental. Os que me convidaram supuseram que eu, na qualidade de psicanalista, deveria ser um especialista no assunto. E eu também pensei. Tanto que aceitei.
Mas foi só parar para pensar para me arrepender. Percebi que nada sabia. Eu me explico.Comecei o meu pensamento fazendo uma lista das pessoas que, do meu ponto de vista, tiveram uma vida mental rica e excitante, pessoas cujos livros e obras são alimento para a minha alma. Nietzsche, Fernando Pessoa, Van Gogh, Wittgenstein, Cecília Meireles, Maiakovski. E logo me assustei. Nietzsche ficou louco. Fernando Pessoa era dado à bebida. Van Gogh matou-se.Wittgenstein alegrou-se ao saber que iria morrer em breve: não suportava mais viver com tanta angústia. Cecília Meireles sofria de uma suave depressão crônica. Maiakoviski suicidou-se.
Essas eram pessoas lúcidas e profundas que continuarão a ser pão para os vivos muito depois de nós termos sido completamente esquecidos.Mas será que tinham saúde mental? Saúde mental, essa condição em que as idéias comportam-se bem, sempre iguais, previsíveis, sem surpresas, obedientes ao comando do dever, todas as coisas nos seus lugares, como soldados em ordem unida, jamais permitindo que o corpo falte ao trabalho, ou que faça algo inesperado; nem é preciso dar uma volta ao mundo num barco a vela, basta fazer o que fez a Shirley Valentine (se ainda não viu, veja o filme) ou ter um amor proibido ou, mais perigoso que tudo isso, a coragem de pensar o que nunca pensou.
Pensar é uma coisa muito perigosa… Não, saúde mental elas não tinham… Eram lúcidas demais para isso.Elas sabiam que o mundo é controlado pelos loucos e idosos de gravata.Sendo donos do poder, os loucos passam a ser os protótipos da saúde mental.Claro que nenhum dos nomes que citei sobreviveria aos testes psicológicos a que teria de se submeter se fosse pedir emprego numa empresa. Por outro lado, nunca ouvir falar de político que tivesse depressão. Andam sempre fortes em passarelas pelas ruas da cidade, distribuindo sorrisos e certezas.
Sinto que meus pensamentos podem parecer pensamentos de louco e por isso apresso-me aos devidos esclarecimentos.Nós somos muito parecidos com computadores. O funcionamento dos computadores, como todo mundo sabe, requer a interação de duas partes. Uma delas chama-se hardware, literalmente “equipamento duro”, e a outra denomina-se software, “equipamento macio”. Hardware é constituído por todas as coisas sólidas com que o aparelho é feito. O software é constituído por entidades “espirituais” – símbolos que formam os programas e são gravados nos disquetes. Nós também temos um hardware e um software.
O hardware são os nervos do cérebro, os neurônios, tudo aquilo que compõe o sistema nervoso. O software é constituído por uma série de programas que ficam gravados na memória. Do mesmo jeito como nos computadores, o que fica na memória são símbolos, entidades levíssimas, dir-se-ia mesmo “espirituais”, sendo que o programa mais importante é a linguagem.
Um computador pode enlouquecer por defeitos no hardware ou por defeitos no software.Nós também. Quando o nosso hardware fica louco há que se chamar psiquiatras e neurologistas, que virão com suas poções químicas e bisturis consertar o que se estragou. Quando o problema está no software, entretanto, poções e bisturis não funcionam.

Não se conserta um programa com chave de fenda.Porque o software é feito de símbolos e, somente símbolos, podem entrar dentro dele.Ouvimos uma música e choramos. Lemos os poemas eróticos de Drummond e o corpo fica excitado. Imagine um aparelho de som. Imagine que o toca-discos e os acessórios, o hardware, tenham a capacidade de ouvir a música que ele toca e se comover. Imagine mais, que a beleza é tão grande que o hardware não a comporta e se arrebenta de emoção!
Pois foi isso que aconteceu com aquelas pessoas que citei no princípio:
A música que saia de seu software era tão bonita que seu hardware não suportou… Dados esses pressupostos teóricos, estamos agora em condições de oferecer uma receita que garantirá, àqueles que a seguirem à risca, “saúde mental” até o fim dos seus dias.

Opte por um software modesto. Evite as coisas belas e comoventes.
A beleza é perigosa para o hardware. Cuidado com a música… Brahms, Mahler, Wagner, Bach são especialmente contra-indicados. Quanto às leituras, evite aquelas que fazem pensar. Tranquilize-se há uma vasta literatura especializada em impedir o pensamento. Se há livros do doutor Lair Ribeiro, por que se arriscar a ler Saramago?

Os jornais têm o mesmo efeito. Devem ser lidos diariamente. Como eles publicam diariamente sempre a mesma coisa com nomes e caras diferentes, fica garantido que o nosso software pensará sempre coisas iguais. E, aos domingos, não se esqueça do Silvio Santos e do Gugu Liberato.
Seguindo essa receita você terá uma vida tranqüila, embora banal.
Mas como você cultivou a insensibilidade, você não perceberá o quão banal ela é. E, em vez de ter o fim que tiveram as pessoas que mencionei, você se aposentará para, então, realizar os seus sonhos. Infelizmente, entretanto, quando chegar tal momento, você já terá se esquecido de como eles eram…”


Mi estis invitita fari prelegon pri la mensa sano. Kiuj invitis min, tiuj supozis, ke mi, kiel psikanalizisto, fakas pri tiu afero. Ankaŭ mi same pensis, tiel, ke mi akceptis la inviton.
Sed, apenaŭ mi enpensiĝis serioze pri la afero, mi pentis. Mi konkludis, ke mi scias nenion. Mi klarigu min. Mi komencis mian pripenson farante liston da homoj, kiuj, laŭ mia vidpunkto,  havis riĉan kaj viglan mensan vivon... homoj, kies libroj kaj verkoj estas nutraĵo al mia animo. Nietzsche, Fernando Pessoa, Van Gogh, Wittgenstein, Cecília Meireles, Maiakovski. Sed tamen mi tuj maltrankviliĝis. Nietzsche freneziĝis. Fernando Pessoa estis drinkema. Van Gogh sin mem mortigis. Wittgenstein ĝojigis sin tiam, kiam li eksciis, ke li mortos baldaŭ: li ne plu sukcesis vivi kun tiom da angoro. Cecília Meireles suferadis mildan kronikan deprimon. Maiakoviski suicidis.
Tiuj klarmensaj kaj profundaj homoj daŭre estos pano al la vivantoj, dum longa tempo, post kiam ili estos tute forgesitaj. Sed, ĉu ili havis mensan sanon? Mensa sano – tiu stato pere de kiu la ideoj kondutas bone, ĉiam samaj, antaŭkalkuleblaj, sen surprizoj, obeemaj al la ordonoj de la devo, kun ĉiuj aferoj en siaj ĝustaj lokoj, kiel vicordigitaj soldatoj, neniam permesante, ke la korpo manku al la laboro, nek ke ĝi faru ion neatenditan.
Eĉ ne necesas ĉirkaŭi la mondon per velŝipo. Sufiĉas fari tion, kion faris Shirley Valentine (se vi ankoraŭ ne vidis, vidu la filmon), aŭ sperti malpermesitan amon, aŭ, pli danĝere ol ĉio, havi la kuraĝon pensi ion, kio neniam estis pensata.
Penso estas afero tre danĝera... Ne, mensan sanon ili ne havis... Ili estis tre klarmensaj kontraŭ tio. Ili konsciis, ke la mondo estas regata de frenezuloj kaj maljunuloj kun kravatoj. Kiel mastroj de la povo, la frenezuloj fariĝas la prototipoj por la mensa sano.
Kompreneble, neniu el tiuj nomoj, kiujn mi menciis, postvivus psikologian teston, al kio li devus submetiĝi, se li petus dungon en entrepreno. Aliflanke, mi neniam aŭdis pri politikistoj havantaj deprimon. Ili marŝas ĉiam fortaj en piedirejoj tra la urbostratoj, disdonantaj ridetojn kaj certecojn.
Mi sentas, ke miaj pensoj povas sami al pensoj de frenezulo, kaj tial mi tuje faru la necesajn klarigojn. Ni estas tre similaj al komputiloj. La funkciado de la komputiloj, kiel sciate, postulas la interagon de du partoj. Unu el ili nomiĝas aparataro aŭ, laŭlitere, “malmola ekipaĵo”, kaj la alia nomiĝas programaro aŭ “mola ekipaĵo”. La aparataro konsistas el ĉiuj solidaj aferoj, el kiuj la komputilo estas farita. La programaro estas konsistigita el “spiritaj” entoj – simboloj, kiuj formas la programojn kaj kiuj estas konservitaj en diskojn. Ankaŭ ni havas unu aparataron kaj unu programaron.
La aparataro estas la cerbaj nervoj, la neŭronoj, ĉio tio, kio konsistigas la nervan sistemon. La programaro konsistas el serio da programoj, kiuj restas konservitaj en la memoro. Tiel same kiel en la komputiloj, kio restas en la memoro, tio estas la simboloj, malpezegaj entoj, eĉ nomeblaj “spiritaj”. La plej grava programo estas la lingvo.
Komputilo povas freneziĝi pro difektiĝoj en la aparataro, aŭ pro difektiĝoj en la programaro. Ankaŭ ni. Kiam nia aparataro freneziĝas, endas venigi psikiatrojn kaj nervologojn, kiuj venos al ni kun siaj ĥemiaj porcioj kaj bisturioj, por ripari tion, kio pereis. Tamen, kiam la pereo okazas en la programaro, porcioj kaj bisturioj ne efikas.
Oni ne riparas programon per ŝraŭbturnilo, ĉar la programaro estas farita el simboloj, kaj nur simboloj povas eniri en ĝin. Ni aŭdas kanzonon, kaj sekve ni ploras. Ni legas erotikajn poemojn de Drummond, kaj la korpo ekscitiĝas. Prezentu al vi sonaparaton. Imagu, ke la gramofono kaj ĝiaj akcesoraĵoj (la aparataro) kapablas aŭdi la muzikaĵon kaj sekve emociiĝi. Imagu pli, ke la beleco estas tiel granda, ke la aparataro ne entenas ĝin, kaj sin difektas pro la emocio!
Nu, estis ĝuste tio, kio okazis al tiuj homoj, kiujn mi menciis en la komenco: la muziko, kiu aŭdiĝis el ilia programaro estis tiel bela, ke ilia aparataro ne subtenis...
Post tiuj konjektaĵoj, ni povas preskribi recepton, kiu certigos al tiuj, kiuj severege sekvos ĝin, “mensan sanon”, ĝis la finiĝo de iliaj vivoj.
Prefere elektu modestan programaron. Evitu la belajn kaj kortuŝajn aferojn.
La belo estas danĝera al la aparataro. Singardu kun la muziko... Brahms, Mahler, Wagner, Bach estas speciale kontraŭindikindaj. Pri la legaĵoj, evitu tiujn, kiuj estas pensigaj. Tamen ne ĉagreniĝu. Estas vasta literaturo specialigita por malebligi la pensadon. Se estas libroj de D-ro Lair Ribeiro, kial riski legi Saramagon?
La ĵurnaloj favoras al tiu sama celo. Ili devas esti legataj ĉiutage. Ĉar ili publikigas ĉiam la samajn aferojn,  kun malsamaj nomoj kaj vizaĝoj, estas certigate, ke nia programaro pensos ĉiam samajn aferojn. Kaj, en la dimanĉoj, ne forgesu Silvio Santos kaj Gugu Liberato[1].
Sekvante tiun recepton, vi ĝuos vivon trankvilan, kvankam banalan. Sed, ĉar vi kulturis la sensentemecon, vi ne perceptos, kiel banala ĝi estas. Kaj, anstataŭ sperti la saman destinon de tiuj homoj, kiujn mi komence citis, vi emeritiĝos por realigi viajn sonĝojn. Bedaŭrinde, tamen, kiam alvenos tiu momento, vi jam estos forgesinta, kiaj ili estis..."






[1] Prezentistoj de popularaj brazilaj televidprogramoj, samtrajtaj al “Domingão do Faustão” kaj “Raul Gil”. – Noto de la tradukinto.

sábado, 9 de fevereiro de 2013

VOCABULÁRIO PORTUGUÊS-ESPERANTO DE ASTRONOMIA




ABERRAÇÃO = ABERACIO
ABERRAÇÃO CROMÁTICA = KROMATA ABERACIO
ACHERNAR = AĤERNARO
AEROESPACIAL = AEROSPACA
AEROLITO = AEROLITO; AERŜTONO
AFÉLIO = AFELIO
AGLOMERADO ABERTO = NEFERMITA STELAMASO
AGLOMERADO DE GALÁXIAS = SUPERGALAKSI-AMASO
AGLOMERADO ESTELAR = GLOBA STELAMASO, STELAMASO
AGLOMERADO GALÁCTICO = SUPERGALAKSI-AMASO
AGLOMERADO GLOBULAR = GLOBA STELAMASO
ÁGUIA = AGLO
ALCÍONE = ALCIONO
ALDEBARà= ALDEBARANO
ALFA CENTAURI = ALFA CENTAŬRA
ALFA DO CENTAURO = ALFA CENTAŬRA
ALFARD = ALFARDO
ALGOL = ALGOLO
ALIENÍGENA = ALILANDA; ALIPLANEDA; FREMDA; ALILANDULO, ALIPLANEDULO; FREMDULO
ALINHAMENTO = KONJUNKCIO
ALMAGESTO = ALMAGESTO
ALTAIR = ALTAIRO
ALTAR = ALTARO
ALTURA = ALTANGULO; ALTITUDO
ALUNAGEM = SURLUNIĜO
ALUNAR = SURLUNIĜI
ALUNISSAGEM = SURLUNIĜO
ALUNISSAR = SURLUNIĜI
ANÃ MARROM (ASTR.) =BRUNA NANO
ANDRÔMEDA = ANDROMEDO
ANEL = RINGO
ANEL DE FÓTONS = RINGO EL FOTONOJ, FOTONRINGO, DISKO DE RADIADO, ZONO EL LUMO
ÂNGULO HORÁRIO = HORA ANGULO
ANO LUNAR = LUNJARO
ANO-LUZ = LUMJARO
ANTARES = ANTARESO
ANTÁRTICA = ANTARKTO
ANTÁRTICO = ANTARKTA
ANUÁRIO ASTRONÔMICO = ALMANAKO
ÁPEX = APEKSO
APOGEU = APOGEO
APSIDE = APSIDO
ARCTURO = ARKTURO
ÁRIES = ŜAFO
ÁRTICA = ARKTA
ASCENÇÃO = ASCENSIO
ASCENÇÃO RETA = REKTA ASCENCIO
ASPECTO = ASPEKTO
ASTEROIDE = ASTEROIDO
ASTRAL = ASTRA
ASTRO = ASTRO
ASTROBIOLOGIA = ASTROBIOLOGIO, EKSTERBIOLOGIO, EKZOBIOLOGIO
ASTROFÍSICA = ASTROFIZIKO
ASTROFÍSICO = ASTROFIZIKISTO
ASTROLÁBIO = ASTROLABO
ASTROLOGIA = ASTROLOGIO
ASTRÓLOGO = ASTROLOGO
ASTRONAUTA = ASTRONAŬTO
ASTRONÁUTICA = ASTRONAŬTIKO
ASTRONAUTIQUISTA = ASTRONAŬTIKISTO
ASTRONOMIA = ASTRONOMIO
ASTRONÔMICO = ASTRONOMIA
ASTRÔNOMO = ASTRONOMO
AURÉOLA = AŬREOLO
AURIGA = CAPELLA
AURORA = AŬRORO
AUSTRAL = AŬSTRALA
AVE DO PARAÍSO = PARADIZEO
AZIMUTE = AZIMUTO
BALANÇA = PESILO
BALEIA = BALENO
BERÇÁRIO DE ESTRELAS = STELESTIĜEJO; STELFORMIĜEJO; SUPERNOVAA RESTAĴO
BETELGEUSE = BETELĜUZO,ALFAORIONA
BIG BANG = PRAEKSPLODOBÓLIDO = BOLIDO
BOREAL = BOREALA
BURACO DA CAMADA DE OZÔNIO = OZON-TAVOLA TRUO
BURACO NEGRO = NIGRA/MALLUMA TRUO
CABELEIRA = HARARO
CABELEIRA DE BERENICE = HARARO BERENICA
CAMADA DE OZÔNIO = OZONTAVOLO
CAMPOS DAS CORDAS (FÍS.) = KAMPOJ DE LA KORDOJ
CAMPOS MORFOGENÉTICOS = MORFAJ KAMPOJ
CÂNCER = KANKRO
CANOPO = KANOPO
CÃO MAIOR = GRANDA HUNDO
CÃO MENOR = MALGRANDA HUNDO
CAPELA = KAPRINO
CAPRICÓRNIO = KAPRIKORNO
CÁPSULA = KAPSULO
CARTA CELESTE = ĈIELA ATLASO; PLANISFERO
CASSIOPÉIA = KASIOPEO
CASTOR = KASTORO
CAUDA = VOSTO
CEFEIDA = CEFEIDO
CICLO METÔNICO = METONA CIKLO
CICLO SOLAR = SUNA CIKLO
CINTILAÇÃO = SCINTILADO
CINTILADOR = SCINTILOMETRO
CINTILAR = SCINTILI
CINTURÃO DE LUZ = RINGO EL FOTONOJ, FOTONRINGO, DISKO DE RADIADO, ZONO EL LUMO
CÍRCULO MÁXIMO = ĈEFCIRKLO
COCHEIRO = KOĈERO
COLATITUDE = KOLATITUDO
COLURO = KOLURO
COMETA = KOMETO
CONJUNÇÃO = KONJUNKCIO
CONQUISTA DO ESPAÇO = KOSMA KONKERO
CONSTANTE DE HUBBLE = KONSTANTO DE HUBLO
CONSTELAÇĂO = KONSTELACIO
COROA = KORONO
COROA AUSTRAL = KRONO AŬSTRALA
COROA BOREAL = KRONO BOREALA
CORPO CELESTE = ĈIELKORPO
CORRIDA ESPACIAL = KOSMOKONKURO
CORVO = KORVO
CÓSMICO = KOSMA
COSMÓDROMO = KOSMODROMO
COSMOGONIA = KOSMOGONIO
COSMOGRAFIA = KOSMOGRAFIO
COSMÓGRAFO = KOSMOGRAFO
COSMOLOGIA = KOSMOLOGIO
COSMOLÓGICO = KOSMOLOGIA
COSMONAUTA = KOSMONAŬTO
COSMOS = KOSMO
CROMOSFERA = KROMOSFERO
CRONOLOGIA = KRONOLOGIO
CROP CIRCLE = GEOGLIFO; AGROGLIFO
CRUZEIRO DO SUL = SUDA KRUCO
CULMINAÇÃO = KULMINO
DECLINAÇÃO = DEKLINACIO
DELFIM = DELFENO
DENEB = DENEBO
DESCAIR = SUBIRI
DIA = DIURNO
DIA SIDERAL = SIDERA TAGO
DIA-LUZ = LUMTAGO
DICOTOMIA = DIKOTOMIO
DIONE = DIONO
DISCO DE RADIAÇÃO = RINGO EL FOTONOJ, FOTONRINGO, DISKO DE RADIADO, ZONO EL LUMO
DISCO VOADOR = NIFO; FLUGANTA TELERO
DOURADO = ORFIŜO
DRAGÃO = DRAKO
DUBE = DUBHEO
ECLIPSAR = EKLIPSI
ECLIPSE = EKLIPSO
ECLÍPTICA = EKLIPTIKO
EFEITO DOPPLER = DOPLER-EFIKO
EFEITO DOPPLER-FIZEAU = DOPLER-EFIKO
EFEMÉRIDES = EFEMERIDOJ
EIXO = AKSO
EJEÇÃO DE MASSA CORONAL = FORĴETO DE (SUN)KRONA MASO
ELEVADOR ESPACIAL = KOSMOLIFTO
ENCÉLADO = ENCELADO
ENDOPLANETA = INTRASUNSISTEMA PLANEDO
ENXAME ESTELAR = STELAMASO
EPACTA = EPAKTO
EQUAÇĂO DO TEMPO = TEMPA EKVACIO
EQUADOR CELESTE = (ĈIELA) EKVATORO
EQUATORIAL = EKVATORIALO
EQUINOCIAL = EKVINOKSA
EQUINÓCIO = EKVINOKSO
ERÍDANO = ERIDANO
ERUPÇÃO SOLAR = SUNAERUPCIO
ESCORPIÃO = SKORPIO
ESCUDO = ŜILDO
ESCULTOR = SKULPTISTO
ESFERA = SFERO
ESPACIAL = SPACIALA
ESPAÇO = SPACO
ESPAÇONAVE = SPACOŜIPO, SPACOVETURILO
ESPECTROGRAMA = SPEKTROGRAMO
ESPIGA = SPIKO
ESPUTINIQUE = SPUTNIKO
ESQUADRO = ORTILO
ESTAÇÃO ESPACIAL INTERNACIONAL = INTERNACIASPACO-STACIO
ESTAR EM CONJUNÇÃO = KONJUNKCII
ESTELAR = STELA
ESTRATOSFERA = STRATOSFERO
ESTRELA = STELO
ESTRELA ANÃ = NANA STELO
ESTRELA BINÁRIA = BINARA STELO
ESTRELA CADENTE = FALSTELO
ESTRELA FILANTE = METEORO
ESTRELA FUGAZ = METEORO
ESTRELA NOVA = NOVAO
ESTRELA POLAR = NORDA STELO; POLUSA STELO
ESTRELA VARIÁVEL = VARIA STELO, VARIEMA STELO
ESTRELADO = STELITA; STELPLENA
EUROPA = EŬROPO
EXOBIOLOGIA = EKZOBIOLOGIO, ASTROBIOLOGIO, EKSTERBIOLOGIO
EXOPLANETA = EKSTERSUNSISTEMA PLANEDO, EKSTERSUNAPLANEDO, EKZOPLANEDO
EXOPOLÍTICA = EKSTERSUNSISTEMA POLITIKO; EKSTERSUNA POLITIKO; EKSTERTERA POLITIKO; EKZOPOLITIKO
EXPLOSÃO SOLAR = SUNA EKSPLODO
EXTRATERRESTRE = EKSTERTERA; EKSTERTERANO, EKSTERTERULO
FASE = FAZO
FASES DA LUA = FAZOJ DE LA LUNO; LUNFAZO
FÊNIX = FENIKSO
FLECHA = SAGO
FOGUETE = RAKETO
FOMALHAUT = FOMALHOTO
FORNALHA = FORNO
FÓTON = FOTONO
FOTOSFERA = FOTOSFERO
FRANJA CLARA = HELA FRANĜO
FRANJA ESCURA = MALHELA FRANĜO
GALÁCTICO = GALAKSIA
GALÁXIA = GALAKSIO
GÊMEOS = ĜEMELOJ
GÊMEOS CASTOR E PÓLŬ = DIOSKUROJ
GEOCÊNTRICO = GEOCENTRA
GIRAFA = ĜIRAFO
GLOBO TERRESTRE = TERGLOBO
GLOBULAR = GLOBA STELAMASO
GMT (“GREENWICH MEAN TIME”) GRENVIĈA MEZA TEMPO  =
GOLFINHO = DELFENO
GRANDE CÃO =     GRANDA HUNDO
GRANDE EXPLOSÃO = BIGBANGO, PRAEKSPLODO
GRANDEZA = MAGNITUDO; GRANDECO
GRAVIDADE = GRAVITO
GRAVITAR = GRAVITI
GROU = GRUO
HALO = HALOO
HELIOCÊNTRICA = HELIOCENTRA
HELIOCÊNTRICO = SUNCENTRA; HELIOCENTRA
HELIÓGRAFO = HELIOGRAFO
HELIOQUÍMICA = HELIOĤEMIO
HELIOSCÓPIO = HELIOSKOPO
HEMISFÉRICO = HEMISFERA
HEMISFÉRIO = HEMISFERO
HÉRCULES = HERKULO
HÍADES = HIADOJ
HIDRA = HIDRINO
HIDRA FÊMEA = HIDRO, HIDRINO, INA HIDRO
HIDRA MACHO = VIRHIDRO, VIRA HIDRO
HORÓSCOPO = ASTRA ĈARTO, HOROSKOPO
HUBBLE (EDWIN) = HUBLO
HUYGENS = HAJGENSO
ÍCARO = IKARO
IMERSÃO = IMERSIO
INCLINAÇÃO = INKLINACIO
ÍNDIO = INDIANO
INFRAVERMELHO = INFRARUĜA
INTERESTELAR = INTERSTELA
INTERGALÁTICO = INTERGALAKSIA
INTERPLANETÁRIO = INTERPLANEDA
INTERSIDERAL = INTERASTRA
IO = IOO
IONOSFERA = JONOSFERO
JÚPITER = JUPITERO
LAGARTO = LACERTO
LEÃO = LEONO
LEÃO MENOR = MALGRANDA LEONO
LEBRE = LEPORO
LIBRA = LIBRAO; PESILO
LIMBO = LIMBO
LINCE = LINKO
LIRA = LIRO
LOBO = LUPO
LONGITUDE = LONGITUDO
LUA = LUNO
LUA BALSÂMICA = LASTA LUNĜIBO
LUA CHEIA = PLENLUNO
LUA CRESCENTE = UNUA LUNARKO
LUA DE JÚPITER = IOO
LUA GIBOSA = UNUA LUNĜIBO
LUA MINGUANTE = LASTA LUNARKO
LUA NOVA = NOVLUNO
LUAR = LUNBRILO, LUNHELO; LUNLUMO
LÚCIFER = LUCIFERO
LUNAÇÃO = LUNACIO; LUNDAŬRO, LUNA MONATO
LUNETA = LORNO
LUZ CINZENTA = TERBRILO
LUZ DO SOL = SUNLUMO
LUZ ZODIACAL = ZODIAKA LUMO
MAGNETOSFERA = MAGNETOSFERO
MAGNITUDE = MAGNITUDO; GRANDECO
MANCHA = MAKULO
MANCHA SOLAR = SUNMAKULO
MÁQUINA PNEUMÁTICA = PUMPILO
MAR DA SERENIDADE = MARO DE SERENECO
MARCIANO = MARSA; MARSANO
MARCIÁTICO = MARSA
MARTE = MARSO
MASSA CORONAL = (SUN)KRONA MASO
MÁXIMO SOLAR = SUNCIKLA MAKSIMUMO
MECÂNICA CELESTIAL = ĈIELMEĤANIKO
MEIA-LUA = DUON-LUNO
MEIO-DIA VERDADEIRO = VERA TAGMEZO
MERAQUE = MERAKO
MERCÚRIO = MERKURO
MERIDIANO = MERIDIANO
MERIDIANO = MERIDIANO, GEOGRAFIA MERIDIANO; LOKA MERIDIANO
MESA = TABLOMONTO
METEÓRICO = METEORA
METEORO = METEORO; METEOROIDO
METEORITO = METEORITO, ŜTONA METEORITO, AEROLITO, METEOR-ŜTONO
MICROSCÓPIO = MIKROSKOPO
MIRA = MIRAO
MIRFAQUE = MIRFAKO
MIZAR = MIZARO
MÓDULO DE COMANDO = KOMANDA MODULO
MÓDULO LUNAR (DE ALUNISSAGEM) = SURLUNIĜA MODULO
MONDO = MONDO
MOSCA = MUŜO
NADIR = NADIRO
NANOTESLA = NANOTESLO
NASCER DO SOL = SUNLEVIĜO
NAVE ESPACIAL = SPACO-ŜIPO; KOSMOVETURILO
NEBULOSA = NEBULOZO
NETUNIANO = NEPTUNA
NETUNO = NEPTUNO
NEUTRINO = NEŬTRINO
NIBIRU = NIBIRO
NODO = NODO
NOVA = NOVAO
NOVILÚNIO = NOVLUNO
NUTAÇÃO = NUTACIO
OBSERVATÓRIO = OBSERVATORIO
OCTANTE = OKTANTO
OITANTE = OKTANTO
ÔNIBUS ESPACIAL= KOSMOPRAMO, KOSMA NAVEDO
OPOSIÇÃO = OPOZICIO
ORBE = ORBO
ÓRBITA = ORBITO
ÓRION = ORIONO
ORIONTE = ORIONO
OVNI (OBJETO VOADOR NÃO IDENTIFICADO) = NIFO (NEIDENTIGITA FLUGANTA OBJEKTO)
PALAS = PALASO
PALLAS = PALASO
PARALAXE = PARALAKSO
PARALAXE ANUAL = JARA PARALAKSO
PARALAXE DIURNA = DIURNA PARALAKSO
PARSEC = PARSEKO
PASSAGEM = PASADO
PAVÃO = PAVO
PÉGASO = PEGAZO
PEIXE AUSTRAL = AŬSTRALA FIŜO
PEIXE DOURADO = ORFIŜO
PEIXE-ESPADA = ORFIŜO
PEIXES = FIŜOJ
PEIXE-VOADOR = FLUGFIŜO
PEQUENO CÃO = MALGRANDA HUNDO
PERIÉLIO = PERIHELIO
PERIGEU = PERIGEO
PERÍODO = PERIODO
PERSEU = PERSEO
PINTOR = PENTRISTO
PLANETA = PLANEDO
PLANETA EXTERIOR = EKSTERA PLANEDO
PLANETA INTERIOR = INTERNA PLANEDO
PLANETÁRIO = PLANEDA; PLANETARIO
PLÊIADES = PLEJADOJ
PLENILÚNIO = PLENLUNO, PLENA LUNO
PLUTÃO = PLUTONO
POLO = POLUSO
PÓLŬ = POLUKSO
POMBA = KOLOMBO
PONTOS EQUINOCIAIS = EKVINOKSAJ PUNKTOJ
POPA = POBO
PÔR DO SOL = SUNSUBIRO
PÔR EN ÓRBITA = SURORBITIGI
POSITIVA = POZITIVA
PRECESSÃO = PRECESIO
PRIMEIRA QUADRATURA = UNUA LUNDUONO
PRIMEIRO PONTO DE ÁRIES = UNUA PUNKTO DE ARIESO
PRÓCION = PROCIONO
PROTUBERÂNCIA = PROTUBERANCO
PULSAR = NEŬTRONA STELO, PULSARO
QUADRATURA = LUNDUONO, DUONA LUNO; KVADRATURO
QUARTO CRESCENTE = UNUA LUNDUONO
QUARTO MINGUANTE = LASTA LUNDUONO
QUASAR = KVAZARO, KVAZAŬSTELO
QUILHA = KARENO
RADIAÇÃO SOLAR = SUNRADIO
RADIOASTRONOMIA = RADIOASTRONOMIO
RADIOTELESCÓPIO = RADIOTELESKOPO
RAPOSA = VULPO
REDE = RETETO
REFRATOR = REFRAKTORO
RÉGULUS = REGULUSO
RELÓGIO = HORLOĜO
RELÓGIO DE SOL = SUNHORLOĜO
RETÍCULO = RETETO
REVOLUÇÃO = RIVOLUO
RIGEL = RIĜELO
ROTAÇÃO = ROTACIO
SAGITÁRIO = SAGITARIO
SATÉLITE = SATELITO
SATÉLITE ARTIFICIAL =  ARTEFARITA/HOMFARITA SATELITO;
SATURNIANO = SATURNA
SATURNO = SATURNO
SERPENTÁRIO = SERPENTISTO, OFIUKO, OFIUĤO
SERPENTE = SERPENTO
SETESTRELO = PLEJADOJ
SEXTANTE = SEKSTANTO
SIDERAL = SIDERA
SIGNOS DO ZODÍACO = SIGNOJ DE ZODIAKO, ZODIAKAJ SIGNOJ
SÍRIO = SIRIUSO
SÍRIUS = SIRIUSO
SISTEMA SOLAR = SUNSISTEMO
SIZÍGIA = SIZIGIO
SOL = SUNO
SOLSTÍCIO = SOLSTICO
SOLSTÍCIO DE INVERNO = VINTRA SOLSTICO
SOLSTÍCIO DE VERÃO = SOMERA SOLSTICO
SPICA = SPIKO
SUBLUNAR = SUBLUNA
SUPERNOVA = SUPERNOVAO
TAÇA = KALIKO, POKALO
TELESCÓPICO = TELESKOPA
TELESCÓPIO = TELESKOPO
TEMPESTADE ELETROMAGNÉTICA = ELETROMAGNETA TEMPESTO
TEMPESTADE MAGNÉTICA = MAGNETA TEMPESTO
TEMPESTADE SOLAR = SUNA TEMPESTO
TEODOLITO = TEODOLITO
TERMINADOR = TERMINATORO
TERRA = TERO
TERRÁQUEO = TERANO; TERLOĜANTO
TESLA = TESLO
TITÃ = TITANO
TOURO = TAŬRO
TRAJE ESPACIAL = SPACO-SKAFANDRO, ASTRONAŬTA KOMBINEO
TRÂNSITO = PASADO; TRANSITO
TRANSNEPTUNIANO = TRANSNETUNIANO
TRIÂNGULO = TRIANGULO
TRÓPICO = TROPIKO
TRÓPICO DE CÂNCER = TROPIKO DE KANKRO
TRÓPICO DE CAPRICÓRNIO = TROPIKO DE KAPRIKORNO
TUCANO = TUKANO
UFO = NIFO
UFOLOGIA = NIFOLOGIO
UFÓLOGO = NIFOLOGO
ÚLTIMA QUADRATURA = LASTA LUNDUONO
UNIÃO INTERNACIONAL ASTRONÔMICA = INTERNACIA ASTRONOMIA UNUIĜO
UNICÓRNIO = UNUKORNULO
UNIDADE ASTRONÔMICA = ASTRONOMIA UNUO
UNIVERSO = UNIVERSO
URANO = URANO
URSA = URSINO
URSA MAIOR = GRANDA URSINO
URSA MENOR = MALGRANDA URSINO, URSETO
VARIÁVEL = VARIA STELO, VARIEMA STELO
VEGA = VEGO
VELA = VELARO
VENTO SOLAR = SUNA VENTO
VÊNUS = VENUSO
VENUSIANO = VENUSA
VERTICAL = VERTIKALO
VESTA = VESTO
VIA LÁCTEA = LAKTA VOJO
VIRGEM = VIRGO
VULCANO = VULKANO
ZÊNITE = ZENITO
ZODIACAL = ZODIAKA
ZODÍACO = ZODIAKO


{Akcepteblas novaj proponoj}